Центарот за управување со промени (ЦУП) е независна и непрофитна тинк-тенк организација која е посветена на поттикнување добро управување и реформа на јавната администрација преку истражувања, анализи, дебати и директна поддршка на институциите во градење и зајакнување на нивните капацитети.Истражувањата на ЦУП кои имаат сеопфатен, интердисциплинарен пристап и темелна методологија претставуваат сериозна основа за подобрување на јавните политики, управувањето со институциите и организациските процеси.Клучни области во кои ЦУП работи се: Добро управување и реформа на јавна администрација (транспарентност, отчетност, јавни услуги и јавни политики), оптимизација и дигитализација на процеси и системи, воведување на стандарди за квалитет во работењето, парламентарна демократија и европски интеграции.
Повеќе за нас keyboard_arrow_rightЦентарот за управување со промени (ЦУП) започнува со реализација на Проектот: „Поддршка за воспоставување на Академијата за стручно усовршување и обука на административните службеници“ поддржан од Амбасадата на Република Франција во Република Северна Македонија и во соработка со Министерството за јавна администрација. Официјално започна проектот со потпишување на меморандум за соработка помеѓу Министерството за јавна администрација и Амбасадата на Франција во Северна Македонија. Реализацијата на активностите започна со одржување на прв состанок на работната група во просториите на Министерството за јавна администрација. Работната група е составена од експерти од страна на Центарот за управување со промени како и службеници од Министерството со долгогодишно искуство во областа. Работната група ќе има за цел да ги изготви клучните акти за воспоставување на Академијата, а координатор на активностите е Центарот за управување со промени. Проектот ќе придонесе кон реформите на јавната администрација преку градење капацитети и неговата реализација опфаќа две компоненти: Поддршка за воспоставување на Академија за обука и стручно усовршување на административните службеници во рамки на Министерството за јавна администрација и Споделување на искуство и развој на современи пилот-програми за обуки. Дополнително, во свое учество во проектот ќе имаат и експерти од Националниот институт за јавна администрација на Франција (INSP) и Генералната дирекција за администрација и јавна служба (DGAFP) преку споделување на искуствата и експертизата на француската администрација.
Во јавноста засилено се зборува за изборот на Народниот правобранител, но треба јасно да се одговори на прашањата- Што точно претставува оваа институција и зошто е важен изборот на Народниот правобранител? Народниот правобранител е самостоен државен орган, предвиден во Уставот на Република Северна Македонија[1], кој ги штити уставните и законските права на граѓаните и на сите други лица кога им се повредени со акти, дејствија и пропуштања на дејствија од органите на државната управа и од други органи и организации кои имаат јавни овластувања. Покрај парламентарната и судската контрола, народниот правобранител е уште еден контролен механизам на јавната администрација, односно на извршната власт, како дел од т.н. „четврта гранка на власт“. Народниот правобранител не е судско тело и не може да ја замени улогата на судовите, но во однос на нив има комплементарна улога и сепак претставува значајна институција кога станува збор за контролата врз работата на извршната власт. Народниот правобранител во Република Северна Македонија има значајни овластувања за заштита на слободите и правата. Согласно Законот за народниот правобранител[2], тој го штити правото на еднаквост и другите процесни права пред јавната администрација, а особен фокус има во однос на лицата кои се жртви на тортура, мачење и понижувачко постапување или казнување пред полицијата и затворите. При заштита на овие и други права, Народниот правобранител може да врши посети, односно, надзор и контрола во институциите, да издава предупредувања, да врши интервјуа со претставници на институциите и граѓаните, да дава правна помош на граѓаните и да предлага измена и дополнувања на закони и подзаконски акти. ЦУП во 2024 година го објави истражувањето „Народниот правобранител во заштита на правото на добра администрација“[3] и беа утврдени предизвиците во работењето на оваа институција. Истражувањето нагласува дека Народниот правобранител треба да го заземе своето место во системот како заштитник на уставните слободии права и принципите на добото управување. Бидејќи Народниот правобранител не донесува обврзувачки одлуки и не изрекува санкции, наведените овластувања може да изгледаат како „меки“ и не доволно ефикасни за да се постигне целта на институцијата. Но, доколку Народниот правобранител е високо-стручно лице, со висок интегритет и без никаква поврзаност со политичките партии, тој ќе може оптимално да ги искористи овластувањата, да го извлече нивниот максимум и да се позиционира како исклучително силна институција која ќе претставува вистински заштитник на слободите и правата како и на принципите на добро управување. Законот за Народниот правобранител, за жал, пропишува многу ниски критериуми за избор на ваква важна јавна функција. Според овој закон, Собранието го избира народниот правобранител со двојно мнозинство гласови, доколку ги исполнува следните критериуми: ги исполнува општите услови определени со закон за засновање на работен однос, да е дипломиран правник, има работно искуство над девет години на правни работи, докажана активност во областа на заштитата на правата на граѓанинот и ужива углед за вршење на функцијата народен правобранител. Вака утврдените критериуми не гарантираат избор на најстручниот и најквалификуван кандидат. Од овие причини, ЦУП смета дека потребно е изменување и дополнување на Законот за Народниот правобранител токму во делот на критериумите за избор на оваа јавна функција. Поточно, потребно е да се предвидат и следните критериуми: положен правосуден испит, има работно искуство над девет години на правни работи, од кои пет години на заштита на слободи и права, За изборот на високи јавни функции, како што е Народниот правобранител, потребно е да се воспостави редовен парламентарен механизам за т.н. „јавно сослушување“ на кандидатите, каде пратениците и претставници на стручната јавност (тинк-тенк организации, академската фела и сл.) ќе поставуваат прашања на кандидатите од кои ќе може да се стекне впечаток за стручноста и интегритетот на кандидатите. Дополнително, доколку ваквите „јавни сослушувања“ бидат пренесувани на каналите за масовна комуникација и јавноста добие можност да има увид во постапката, јавноста ќе може да направи и дополнителен притисок врз собранието да го избере вистинскиот кандидат. Предлог одлуката за избор на Народен правобранител[4], која Комисијата за избори и именувања ја има доставено до Претседателот на Собранието ја донесе на 31.07.2025 година, не е воопшто образложена. Поточно, во образложението се наведува дека на Огласот за избор на Народен правобранител се пријавија вкупно 17 кандидати[5] и дека „Од кандидатите кои ги исполнуваат условите, Комисијата за прашања на изборите и именувањата ја утврди и му предлага на Собранието да ја донесе Предлог - одлуката за избор на Народен правобранител со која за Народен правобранител се предлага Фатон Сељами од Тетово, дипломиран правник, магистер по правни науки со положен правосуден и нотарски испит“. Притоа, во образложението не се наведува зошто токму овој кандидат е најдобар од останатите 16 пријавени кандидати. Може да заклучиме дека одлуката за избор на Народен правобранител е донесена во нетранспарентна постапка. Дополнително, изборот на Народниот правобранител со двојно мнозинство во Собранието отвора широк простор за политички притисок при изборот. Поточно, иако двојното мнозинство е теоретски предвидено како механизам за застапување на малцинските интереси во донесување на важни одлуки за државата, во пракса, овој механизам често се злоупотребува заради партиско-политички цели и не ја остварува неговата примарна цел. Ова се само неколку клучни забелешки на ЦУП во врска со изборот на Народниот правобранител, но и изборот на сите високи јавни функции воопшто. Во секој случај, потребна е континуирана и широка стручна дискусија за да се изнајдат темелни и системски решенија за вакви важни прашања. [1] Устав на Република Северна Македонија https://www.sobranie.mk/content/Odluki%20USTAV/UstavSRSM.pdf [2] Закон за Народниот правобранител https://ombudsman.mk/CMS/Upload/NarodenPravobranitel/upload/Interni%20akti/Zakon%20na%20NP/Preisten%20tekst%20na%20Zakon%20za%20NP-29.03.2018.pdf [3] Н. Шикова, „Народниот правобранител во заштита на правото на добра администрација“, Центар за управување со промени, Скопје 2024 година, електронски достапно: https://cup.org.mk/publication/the-role-of-the-ombudsman-in-protection-of-the-right-to-good-administration [4] Одлука на Собранието на Република Северна Македонија за избор на Народен правобранител, https://www.sobranie.mk/preview?id=1bbb9875-0f13-4488-ad2e-c16308e095b3&url=https://sp.sobranie.mk/sites/2023/materials/638890885662804588/Documents/638895656714311126.pdf&method=GetDocumentContent [5] Материјали од 30 седница на Комисијата за избори и именувања при Собранието на Република Северна Македонија од 31.07.2025 година https://www.sobranie.mk/detali-na-komisiska-sednica.nspx?sittingId=49b3acba-f174-4022-ac7a-5d2055f9c4c8
На 24.06.2025 година во Скопје, Центарот за управување со промени (ЦУП) во соработка со Министерството за јавна администрација (МЈА) организираа конференција за одбележување на денот на јавните службеници и јавните служби. Во рамки на конференцијата беа организирани две панел дискусии на темите „Модерен јавен сектор“ и „Управување кон резултати“, на кои претставници на јавниот и граѓанскиот сектор отворија суштински прашања во врска со зајакнување на работата на јавните служби и јавните службеници. Настанот со поздравни обраќања го отворија Претседателот на Владата Христијан Мицковски, Министерот за јавна администрација Моран Минчев, Заменик претседателот на Влада задолжен за добро управување Арен Фетаи и Заменик амбасадорот на Амбасадата на Обединетото Кралство во Скопје Даниел Фиелер. Првата панел дискусија „Модерен јавен сектор“ ја модерираше Есма Адиловиќ Фазлиќ, раководител на сектор за реформа во јавната администрација во МЈА. Заменик министерот за јавна администрација, Лазе Јакимоски, ги презентираше новините од четири клучни закони кои се во собраниска процедура, а директорката на Агенцијата за јавна администрација, Љубица Караманди, даде осврт на досегашните предизвици со кои се соочуваат институциите и кандидатите во постапките за вработување. Директорката на ЦУП, Неда Малеска Сачмароска, ја презентираше платформата odgovornavlada.mk преку која граѓаните и службениците може да се запознаат со ветувањата на Владата изразени преку мерливи индикатори, а директорот на второстепената комисија за одлучување во втор степен Илче Мушаревски ја истакна клучната улога на комисијата во гарантирање на доброто управување и заштита на правата на граѓаните од лошото работење на администрацијата. Последниот говорник за овој панел, Петер Ваги виш советник за политики на СИГМА, истакна дека државата мора повеќе да се фокусира на ефикасна имплементација на законите, а не само на нивно донесување и да вложи повеќе напори процесите на донесување на одлуки да бидат инклузивни, односно да се вклучуваат сите засегнати страни. Втората панел дискусија „Управување кон резултати“ ја модерираше Ирена Бојаџиевска, истражувач во ЦУП. Директорот на ЈП Државни патишта, Коце Трајановски, ја истана потребата јавната служба да планира долгорочно и да конзистентно да ги имплементира плановите, за ефикасно да се задоволат потребите на граѓаните и да ја почувствуваат промената. Директорката на ЗЕЛС, Душица Перишиќ, истакна дека јавните службеници на локално ниво се првиот контакт на граѓаните со државата и дека заради тоа треба да се инвестира во нивните капацитети и проактивно да се соработува со централните власти. Државниот советник за стратешко планирање при Генералниот секретаријат на Влада, Сали Сали, ги презентираше новините на новиот Деловник за работа на Владата и новата Методологија за стратешко планирање кои беа изработени со поддршка од ЦУП. Државниот советник за поддршка на процесот на интеграција при Министерството за европски прашања, Христина Конеска, ги потсети присутните за важната улога на јавната администрација во процесот на европска интеграција на државата и одговорноста која ја имаат службениците во овој процес. Проектната координаторка во ЦУП, Бранка Коцевска, ги презентираше препораките од граѓанскиот сектор за подобрување на јавните служби со цел да испорачуваат повеќе и подобри услуги за граѓаните, а се однесуваат на подобрување на транспарентноста, појасно утврдување на мандатот на ресорните министерства, примена на мерливи индикатори за подобро следење на резултатите и воедно зајакнување на отчетноста кон граѓаните. Конференцијата беше организирана во рамки на проектите „Преосмислување на управувањето“, кој е поддржан од Амбасадата на Обединетото Кралство во Скопје и проектот „Поттикнување на добро управување и реформа на јавната администрација“, кој е поддржан од National Endowment for Democracy (NED).
Нашата цел како организација е да придонесеме кон позитивни промени во општеството преку подобри јавни политики.
Нашите истражувања и анализи се однесуваат ан следните области:
Овој проект има за цел да придонесе кон реформата на јавната администрација преку поддржување на воспоставувањето на Академијата за стручно усовршување и обука на административните службеници. Реализацијата на проектот е поддржана од Амбасадата на Република Франција во Република Северна Македонија, а проектните активности ќе се имплементираат во соработка со Министерството за јавна администрација. Проектот исто така има за цел зајакнување на капацитетите на административните службеници преку пилотирање на програми за обуки за јавната администрација. Странска експертиза ќе биде вклучена во реализација на проектот, експерти од Националниот институт за јавна администрација на Франција (INSP) и Генералната дирекција за администрација и јавна служба (DGAFP) ќе споделат искуства и добри практики од француската администрација.
Период: 01.08.2025 - 30.07.2026
Донатор:
Амбасада на Република Франција во Северна Македонија
Во втората фаза во периодот од 2024 до 2026 година, проектот има за цел да ја подобри родовата еднаквост и родово одговорното буџетирање (РОБ) во Северна Македонија преку континуирана поддршка и развој на Ресурсниот центар за родово одговорно креирање политики и буџетирање. Оваа иницијатива, предводена од UN Women и Министерството за труд и социјална политика (МТСП), а имплементирана од Центарот за управување со промени (ЦУП), има за цел да го унапреди капацитетот на државните службеници во интегрирање на родови перспективи во процесите на креирање политики и буџетирање. Основната цел е да се осигура дека владините политики и буџети ги рефлектираат и одговараат на потребите и на жените и на мажите, особено фокусирајќи се на најранливите групи.
Период: 01.06.2024 - 01.06.2026
Донатор:
UN Women
Проектот „Модел за обликување на младински политики - Младински набљудувачи“ е 24-месечна иницијатива која има за цел да создаде нов модел за младинско вклучување во политиката и општеството наречен „Y-Os“ (Youth Observers). Овој проект вклучува учесници од Албанија, Северна Македонија, Косово и Италија, поттикнувајќи политички дијалог, соработка, вмрежување и размена на најдобри практики. Таа има за цел да ги подигне капацитетите на младите и да промовира стратешка соработка помеѓу младинските организации низ овие региони.
Период: 31.03.2024 - 31.03.2026
Донатор:
Европска Унија
Програмат на УНИЦЕФ во РСМ во периодот 2020-2025 се фокусира на политики релевантни на децата, примарно здравствени, социјална заштита и образование. Предложената соработка се вбројува во очекуваните резултати повразни со здравство. УНИЦЕФ детектираше дека „во здравствениот секотр“ има недоволен акцент врз превентивната и примарната грижа и владата главно се фокусираше на градење болници, набавување на скапа опрема и имаше бенефит од неправилни набавки. Придонесот на ЦУП ќе опфати aспекти поврзани со институционална организација и развој, развој на човечкиот капитал, поточно систематизација на работни позиции, опис на работни позиции и копетенции (општи и професионални) како и менаџмент на перформансите и проценки. Подобрено функционирање на Патронажната служба како дел од здравствениот сектор, значајно и индиректно ќе придонесе кон благосостојбата на децата во државта.
Период: 01.11.2021 - 01.06.2022
Донатор:
УНИЦЕФ
Фокусот на овој проект ќе биде дополнително дигитализирање на услугите во образовниот сектор, кои често се користат и можат да имаат поголемо влијание и за корисниците и за МОН како давател на услуги. Проектот ќе опфати целосна дигитализација на овие услуги (достигнување на трансакциско ниво според одредниците на ЕУ), обезбедувајќи поддршка во реорганизирање на внатрешните процеси во МОН за овие услуги, градење на капацитети на администрацијата во МОН за администрирање на услугите и дизајнирање и испорака на промотивна кампања за мотивирање на релевантните групи на корисници на е-услугите.
Период: 01.10.2021 - 31.03.2022
Донатор:
Проектот е финансиран од Владата на Обединетото Кралство, преку Британската амбасада Скопје
Крајниот резултат на проектот ќе биде подобрување на ефективноста и ефикасноста на МО преку функционално управување со јавните набавки. Среднорочно и долгорочно, развиениот е-систем за управување со јавни набавки треба да овозможи навремено планирање и подготовка на набавки и успешна имплементација на тендерските постапки со стандардизирани документи, притоа минимизирајќи го ризикот од корупција и судир на интереси. Вистинскиот процес за јавни набавки го презема Бирото за јавни набавки, така што овој проект ќе го подобри планирањето и координацијата на набавките.
Период: 15.09.2021 - 31.03.2022
Донатор:
Проектот е финансиран од Владата на Обединетото Кралство, преку Британската амбасада Скопје
Проектот „Мерки за зајакнување на женски бизниси по КОВИД-19“ е насочен кон развој на женското претприемништво и спроведување на активности, изнаоѓање решенија и нудење предлог мерки за ревидирање на постоечките владини програми кои што се насочени кон деловниот сектор, со цел да се олеснат економските последици кои произлегоа од кризата COVID-19, со посебен фокус на поддршка на женското претприемништво.
Проектот се спроведува во три општини (Скопје, Охрид и Битола) од јули 2021 година и ќе трае до октомври 2022 година.
Главната цел на проектот е да се идентификуваат последиците и предизвиците со кои се соочиле жените претприемачки во услови на Ковид и да се обезбеди целосна поддршка во надминување на овие последици, унапредување на постоечките бизнис практики, воведување на нова технологија и дигитализација на процесите и политиките на управување. Идејата е да се обезбедат долгорочни решенија за раст и развој на женските бизниси и да се пренесат добри практики кај oстанатите бизниси погодени од Ковид кризата. За таа цел, ќе се работи со идентификувани 9 претпријатија во сопственост на жени, преку процес на осум месечно менторство од страна на експерти од повеќе области.
Период: 15.07.2021 - 15.10.2022
Донатор:
The Balkan Trust for Democracy
Центарот за управување со промени ја подржувa мисијата на СИГМА за годишна оценка на напредокот на јавната администрација во Република Севрна Македонија за 2021 година, преку обезбедување на локална експертиза и логистика на персоналот и меѓународните експерти ангажирани од СИГМА. Активностите вклучуваа поддршка на Министерството за информатичко општество и администрација во организација и координација на состаноци со релевантните институции, обезбедување на релевантни документи, преглед и анализа на доставената документација од институциите и поддршка на подготовката на извештајот на СИГМА.
Период: 15.03.2021 - 30.06.2021
Донатор:
СИГМА- ОЕЦД
Период: 15.03.2021 - 30.06.2021
Донатор:
СИГМА- ОЕЦД
Проектот Вклучување на младите во конструктивен дијалог: Комунистичко минато во современ Западен Балкан е проект финансиран од Програмата Европа за граѓаните, Европско сеќавање.
Вклучува студенти, практичари и академици од Албанија, Македонија, Франција и Италија и има за цел да го поттикне националниот и транснационалниот младински активистички дијалог за одразот на минатите комунистички режими во современиот Западен Балкан (ЗБ).
Активностите на проектот предвидуваат различни тематски 4 работилници во 4 различни земји кои се занимаваат со темите што го рефлектираат минатиот комунистички режим (како што се правила, норми, права, практики и обичаи); националните идентитети и колективната меморија во проширената Европа; политичката култура и социјалните промени во посткомунистичката транзиција, завршувајќи со конференцијата што ќе се фокусира на посткомунизмот и демократијата во ЗБ.
Проектот е партнерство помеѓу Центарот за компаративни и меѓународни студии CCIS; Mesdheu Center (MC) Qendra SHKENCE DHE INOVACION PER ZHVILLIM (SCiDEV) (од Албанија); Центар за управување со промени (од Северна Македонија); Patrimoine sans Frontières (PSF) (Франција) и PERIPLI -Culture e Società Euromediterranee (Италија)
Период: 01.02.2021 - 01.07.2022
Донатор:
Програмата Европа за граѓаните
Институционалниот грант е поддржан од страна на програмата Цивика мобилитас, која е проект на Швајцарската агенција за развој и соработка (СДЦ), претставена од Швајцарската амбасада во Република Северна Македонија. Грантот му овозможува на ЦУП да спроведе активности за институционален развој и организациско јакнење.
Период: 01.07.2019 - 30.06.2022
Донатор:
Цивика мобилитас - Швајцарска агенција за развој и соработка
Програмата за парламентарна поддршка, дава поддршка на Собранието на Република Северна Македонија во неговите напори за независност преку градење на консензус, структурни реформи и градење на капацитетите за институционален развој на Собранието, неговата законодавна и надзорна улога, неговата институционална транспарентност и отчетност.
Програмата за парламентарна поддршка е имплементирана од Националниот демократски институт (НДИ), Центарот за управување со промени и Институтот за демократија Социетас цивилис (ИДСЦС) со цел поддршка на стратешкото планирање на Собранието; реформите на системот за управување со човечки ресурси; подобрување на проценката на влијание на регулативата и процесите за јавни набавки; заложбите за отворени податоци и преку мерење на јавното мислење и мониторирање на реформските напори, вклучително и поголемо учество на јавноста во процесите на креирање политики.
Период: 01.07.2018 - 31.08.2027
Донатор:
Швајцарска агенција за развој и соработка
Платформа за следење на предизборни ветувања - odgovornavlada.mk
Портал за женско претприемништво - womenpoweron.mk
Национален портал за отворени податоци - data.gov.mk
Веб портал за следење на резултатите во добро управување на општините - оpstina.mk
Веб портал за поврзување на МСП со мулти-национални компании - kompanii.mk
Веб портал за истражувачки стории - istrazi-fakti.org.mk
Веб портал за оценка на јавните услуги - javni-uslugi.mk